|
Kultura koha e lire |
|
|
|
Ulqini
ėshtė vend me njė traditė tė gjatė dhe tė pasur detare dhe tregtare. Detaria e
kėtij gyteti ngritjen e vet mė tė madhe e arriti nė shekullin XVII, XVIII dhe
gjatė shekullit XIX. Tregtia detare e ulqinakėve me anije tė tyre zhvillohej
me limanet mė tė mėdha dhe qendrat tregtare tė Adriatikut, tė Levantit dhe tė
Mesdheut. Ulqinakėt transportonin drithė nė Venedik, nė Istrie, Trieste,
pastaj lesh nė Gjenovė, duhan nė disa limane tė Adriatikut, e tė tjera. Nė
kohėn e sundimit turk (1571-1880) Ulqini, me flotėn e vet tregtare, ishte
shtylla kryesore e Perandorisė Otomane nė Adriatik. Anijet e Ulqinit, sipas
nevojės, i shėrbenin Portės edhe pėr qėllime lufte, sidomos kundėr rivalit tė
madh, Venedikut. Detarėt e guximshėm dhe tė shkathėt tė Ulqinit e njihnin pak
pushtetin shtetėror tė turqive. Deri nė shpalljen e Mehmet Bushatliut vezir i
Shkodrės, Ulqini ishte njė Iloj republike e vogėl. Veziri i Shkodrės, pėr ta
frenuar kusarinė, qė atėherė kishte marrė hov, me mashtrim i fundosi anijet e
ulqinakėve nė limanin e Valdanosit dhe vetėm atėherė ulqinakėt e njohėn
pushtetin e tij. Nė shekullin XVII flota e Ulqinit, si shkruante Baldacci,
kishte 500 anije me vela, qė lundronin nėpėr detin Mesdhe. Shumė luftėra e
rrezikonin shpeshherė zhvillimin e flottės sė Ulqinit, Zhvillimi i lundrimit
tė anijeve me vela e arriti kulmin para luftės ruso‑turke (1876-1878), kur
flota e Ulqinit kishte rreth 400 anije me vela. Nė kohėn e sundimit tė Malit
tė Zi (1880-1918), nė Ulqin kanė qenė tė regjistruara 107 anije me vela.
Ulqinakėt ishin marinarė tė shkathėt dhe ndėrtues tė mirė tė anijeve. Kantieri
i vjetėr i anijeve gjendej nėn Qytetin e Vjetėr, afėr tyrbes sė Fanit.
Konsulli i Francės Hecquard, nė Shkodėr, shkruante se nė Uqin gjendet kantieri
nė tė cilin ndėrtohen anije prej 100 deri 200 tonė. Mė vonė aty janė ndėrtuar
anije edhe mė tė mėdha, anije shumė tė shpejta (galeota), por Porta, mė 1737,
e ndaloi ndėrtimin e tyre dhe i sekuestroi qė ta pengonte kusarinė. Pėrpos
vendėsve, nga tė cilėt mė tė njohur ishin Husė Ymeri, usta Osman Beqiri, Sali
Maloja dhe Adem Tivari, anije ndėrtonin nė kėtė kantier edhe mjeshtėr nga
Dubrovniku dhe Korēula. Nga ky kantier u lėshua nė det nė vitin 1878 edhe
anija e fundit me vela, e cila, pas bashkimit tė Ulcinit me Malin e Zi, nė
vitin 1880, mori emrin >>Nadezhda<<.
Legjenda e kusarėve
Kusaria e Ulqinit pėrmendet qė
nė shekullin XIV, por pas vendosjes sė 400 piratėve arabė nga Malta, Tunizia
dhe Algjeria nė Ulqin, pas luftės kandike (1669), Ulqini, nė shekullin XVII e
XVIII, u shndėrrua nė ēerdhe tė rrezikshme tė kusarėve. Nė fillim me fusta e
tartana (anije tė vogla sulmuese), e mė vonė edhe me anije mė tė mėdha tė
shpejta (galeota), qė i ndėrtonin nė kantierin e anijeve nėn Qytetin e Vjetėr,
i sulmonin anijet tregtare nėn flamuj tė ndryshėm, i plaēkitin dhe ktheheshin
shpejt nė strehimore. Nga sulmet e rrezikshme tė prijėsve tė kusarėve,
vėllezėrve Karaminxho, Likė Cenit, Ali Hoxhės, Uluē Aliut e tė tjerėve, dėme
mė tė mėdha pėsoi flota e Venedikut. Pėr t'i ruajtur marrėdhėniet e mira me
rivalėt e vet, Austrinė dhe Venedikun, Porta vendosi qė pas luftės sė Moresė
(1714-1718), ta zhdukte piratėrinė. Nė kohėn e kusarisė,
piratėt e Ulqinit merreshin edhe me tregti me sklIevėr tė zez.
Tripolisi (Tarabulusi) ishte liman kryesor eksportues, nė tė
cilin bliheshin skllevėrit nga viset e ndryshme tė Afrikės Veriore, ndėr tė
cilėt kishte edhe mjaft fėmijė tė moshės 2‑3 vjeēare.
Kusarėt dhe
tregtarėt i shitnin
skllevėrit ose i linin qė tė punonin nė pasuritė ose nė anijet e tyre. Deri nė
vitin 1878 nė Ulqin jetonin 100 familje zezake, kurse sheshi i Qytetit tė
Vjetėr, ku, sipas legjendės, ishte i zėnė rob edhe shkrimtari i njohur,
Servantesi, u bė Sheshi i sklIevėrve. Por kishte edhe zezakė qė vinin si tė
lirė nė Ulqin. Zezakja Zahra, me prejardhje nga Sudani, u martua me ulqinakun
Haxhi Halil Ficin, major i ushtrisė turke. Mė vonė zezakėt gėzonin mė shumė
liri nė Ulqin, dy prej tyre, Pėr shembull, ishin edhe kapitenė tė anijeve. Nė
bjeshkėn e Pinjeshit ėshtė edhe fusha qė e mban emrin Fusha e Arapėve. Aty
tuboheshin zezakėt dhe luanin lojėra tė tyre rituale. Lidhur me kėto lojėra
ėshtė krijuar edhe loja temperamente »Sharaveli«, si kombinim i melosit dhe
ritmit vendės tė Ulqinit dhe melosit e ritmit afrikan, qė luhet edhe sot nė
njė formė tė modifikuar. Nė atė kohė ekzistonte edhe kafeneja »Trumo<< qė
quhej edhe kafene e Arapėve (e zezakėve), sepse pronarė dhe sherbyes ishin
vetėm zezakėt. ēdo sulm tė kryer me sukses nė ndonjė anije, kusarėt e
kremtonin pas kthimit me festė tė bujshme nė gjirin e Plazhit tė Vogėl.
Nė kazanė
tė mėdhenj zihej hallva, qė pėrzihej
Ulqini ėshtė sot i vetmi qytet nė
Adriatik nė tė cilin tash disa gjenerata jetojnė edhe banorė zezakė.
Legjenda e
Likė Cenit - Prijėsi i
njohur i kusarėve tė Ulqinit, Likė Ceni, nė njė e rast fundosi anijen nė tė
cilėn gjendeshin haxhinjtė nė udhėtim pėr nė Meqe. Sulltani, pėr kėtė akt, e
ndiqte dhe ia premtoi njė shumė tė madhe tė hollash atij qė do ta zinte ose
do ta vriste, nė atė kohė u paraqit nė det kusari tjetėr i quajtur Lambro (Aralampia)
i lindur nė Greqi,
Lambro
u bė i tmerrshėm per shumė detarė e tregtarė, kėshtu qė Sulltani i premtoi njė
shpėrblim edhe mė tė mach atij qė do ta vriste. Meqenėse nuk u gjet askush qė
do ta bėnte kėtė, Sulltani i ēoi fjalė Likė Cenit se do Via falte tė gjitha nė
qoftė se do ta vriste ose do ta zinte Lambron. Likė Ceni e
priti me kėnaqėsi ofertėn dhe u obligua se ose do ta »vriste Lambron ose do tė
vritej vetė«. Pas njė kohe u bė dyluftimi nė tė cilin Lambroja u vra. Pėr kėtė
shėrbim qė i bėri, Sulltani ia dha Likė Cenit titullin e kapitenit dhe pastaj
edhe familja e Likės e mori kėtė mbiemėr.
Loja e kusarėve..atraktive, plot
temperament e ritėm
Tekstet e
prezentuara domosdoshmėrisht nuk pėrfaqėsojnė politikėn e redaksisė tė www.ulqini.de nuk jep pėrgjigje pėr faqe
externe
Inhaltlich Verantwortlicher gemäß § 6 MDStV: Shaban Burri
Haftungshinweis: Trotz sorgfältiger inhaltlicher Kontrolle übernehmen wir keine
Haftung für die Inhalte externer Links. Für den Inhalt der verlinkten Seiten
sind ausschließlich deren Betreiber verantwortlich.Der Inhalt
muss
nicht mit den Vorstellungen von uns übereinstimmen. |
|
introni nuk jep pėrgjigje pėr faqe
externe |
|
|